Күндү Эбээ Валябытын Валентина Петровнаны 80сааскын туолбут кэрэ-бэлиэ үбүлүөйгүнэн, айыы сиригэр үктэммит алгыстаах күҥҥүнэн үөрэн-көтөн эҕэрдэлиибит! Эн айылҕаттан анаммыт талааҥҥынан, сэмэй майгыгынан,элэккэй сыһыаҥҥынан киэн туттабыт, олус астынабыт.Нэһилиэкпит «Куорсун» айар түмсүүтүн киэн туттар дьоҕурдааҕа буоларгын билинэбит, махтанабыт үйэлээх айымньыларгар!Күндү киһибитигэр кытаанах доруобуйаны, чэгиэн туругу, бары үтүөнү-кэрэни, дьолу-соргуну баҕарабыт!Чугас дьонуҥ сылаас сыһыаннара, дьон-сэргэ ытыктабыла эйиигин мэлдьи арыаллаатын, күүскэр күүс эптин. Бу курдук өрүү үөрэ-көтө, сүбэлии-амалыы сырыт.

Истиҥ эҕэрдэни кытта эн биир идэлээхтэриҥ «Куорсун» айар түмсүү. 22.08.23

Аҕыс уон сааспын
Аарыгыра туолуубар,
Ааспыт олохпун
Анааран көрдөхпүнэ,
Ахтар айыыһыттарым
Аан бастакынан төрөөн,
Арааһы барытын билиэн
Адьас ону тулуйаар!
Алыс айманымаар, оччоҕо
Аанньал кэриэтэ сиэннэриҥ
Алгыстаах олоҕу олоруохтара диэн
Анаан ыыппыттар дуу…

Ыал буолан үс оҕолонуохпутугар дылы дьиэтэ суох буолан бу бөһүөлэги бирээмэ эргийбиппит. Арай биирдэ, биир ыал кыра дьиэтин уларсан олорор эрдэхпитинэ ахсынньыга кыра уолбун төрөөтүм. Олунньуга ол дьиэни дьиэлээхтэр ылабыт диэннэр дьиэ көрдөннүбүт ол ый. Хата быраатым Дьуона (Попов Ион Афанасьевич), оччолорго эргэ дьиэтигэр соҕотох этэ, дьукаах ылла үс оҕолоох дьону. Аны сүөһү туомнаахпыт, ону тымныы хотонугар көһөрөн аҕаллыбыппыт. Ол иһин махталым муҥура суох бырааппар Дьуонаҕа.
Кэргэним онно олорон дьиэтин маһын, кытаанах үлэтин быыһыгар, эрдэ кэрдэн аҕалтарбытын суоран сордоммута. Бу нэһилиэккэ биир тарбахха баттанар үлэһит этэ, уопсайынан үлэҕэ умса түспүт дьонтон биирдэстэрэ этэ. Бастакы дружбист, оннооҕор атын нэһилиэктэн кэлэн үөрэнэн махтаммыттара дии… «Үлэ диэн баран муннукка ытаабыт киһи!» диэн кини курдуктары этэн эрдэхтэрэ…
Саамай күүстээх үлэтэ бу дьиэтигэр олорон аастаҕа.
Адьас дьиэбитигэр киирэрбитигэр Б.Уйбаан олорор дьиэтигэр сарай баара, онно сайылаабыппыт. Икки оһох кирпииччэтин үрдүттэн үктээбиппит, мин төрдүс оҕобун ол онно оҕоломмутум. Балаҕан ыйыгар ол кыыс оҕом икки ыйыгар дьэ бэйэбит дьиэлэнэн киирбиппит, 1971 сылга.

Өтөҕүм барахсан дорообо!
Олохпут тухары олоруохпут дии саныырбыт… Доруобуйабыт мөлтөөн, оҕолорбут көрүүлэригэр барарга күһэллибиппит. Ону бырастыы гын дуу.. Сайынын сайылаары гыммыппыт да, биһиги тахсан барарбытын кытта чараҥмыт барахсан бүтүннүү уунан чаалыйан дьиэбит иһигэр киирэн киһи олорбот туруктаах диэбиттэрэ, арай биһигини сайыһан, суохтаан соҥуоран хараҕын уутунан сууннаҕа дуу. Бу дьиэҕэ олохпут үтүөтэ, мөкүтэ барыта аастаҕа.. Ытаабытым да, ыллаабытым да… Син ыал тэҥинэн олорбуппут… Кыбыыга оттоох, далга сүөһүлээх, дьиэ иһинэн-таһынан оҕо саҥата күйгүөрэн… Ыалдьыт да, хоноһо да син баара… Оҕолорбут ыал буолан сиэн бөҕө буолбуппут, өссө үөрүүбүтүн үрдэтэн хос сиэннэр, бары көмүстээҕэр күндүлэр! Чараҥмыт иһигэр ньургуһунтан саҕалаан сир симэҕэр, сардаанаҕа тиийэ араас сибэкки барыта үүнэрэ. Аан бастаан дьиэлэнэрбитигэр чучунаах кытта үүнэрэ… Кэнники сааһыран баран олбуор таһыгар олорор сир оҥостон, Уйбааммыныын тахсан онно олорон Тааттабытын көрөрбүт, астынарбыт. Уҥуор кыра арыыга аҕыс хатыҥ баара, билигин да баар, наар ону көрөрбүтүн сөбүлүүрбүт. Бырааһынньыктарга биири да көтүппэккэ оҕолорбутун, сиэннэрбитин бүтүннүү мунньарбыт… Ол билигин саныырга олус үчүгэй! Дьэ көрүдьүөс дьон кэлэллэрэ.. Ону барытын бу өтөҕүм билэн көрөн турдаҕа… Атаҕым дьэ арыый буолан өтөхпүн кытта налыччы кэпсэттим, баалаабатыгар барбыппытын бырастыы гынарыгар көрдөстүм… Аан бастаан бу дьиэҕэ көһөн кэлэрбитигэр түөрт кып кыра оҕолоох этибит… Онно түөрт кыыс олорон фермаҕа дояркалаабыттара. Львов Н.Ф. хотоно саҥа үлэҕэ киирбитигэр. А. Аммосова икки сыл дьиэлэммитэ, оччолорго Наумова этэ.
Бу олорбут дьиэбин өрүү ахтабын, суохтуубун.. Түүн түүлбэр үксүн манна баар курдук буолабын.. Ол курдук сүрэхпэр чугас!
Оҕонньорум барахсан харытын күүһүнэн туппут дьиэтэ буоллаҕа…

Элбэх аһыыны, кутурҕаны билбитим…
Ыал улахан оҕото этим, бииргэ төрөөбүттэрим бары төннүбүттэрэ… аны оҕолорум эмиэ… Сир-халлаан сиҥнэстибит курдук күннэр бүрүүкээн ааспыттара… Ону өссө оҕолордоох, сиэннэрдээх, хос сиэннэрдээх уонна бар дьонум, дьүөгэлэрим, кэргэним үтүө сыһыаннара, өйөбүллэрэ тыыммын уһаппыттара, санаабын көтөхпүттэрэ, өйбүн өллөйдөөбүттэрэ!
Оҕо эрдэхпиттэн ыал буолуохпар дылы элбэх да сэнэбили эппинэн хааммынан билбитим! Ол эрэн олохпор үрдүк үөрүүлэр эмиэ бааллара эбээт. Үөрүү, дьол сырдык харах уота ама туохха тэҥнээх буолуой!
Билигин бар дьонум ытыктаан Эбээ дииллэриттэн эмиэ олус үөрэбин, нэһилиэгим Эбээтэ буоллум! Бу эмиэ дьол! Саамай үрдүк сыанабыл, наҕараада! Элбэх сиэннэрдээҕим, хос сиэннэрдээҕим өссө улуу дьол!
2019 сылга Өрөспүүбүлүкэ ытык олоҥхоһуттарын Ытык Сүбэтин чилиэнинэн ылбыттарыгар эмиэ сэмэйдик үөрбүтүм!
Улаханнык ыалдьыбыппар быраас Е.Н. Будикина киэҥ билиитинэн кыһаллан эмтээбитигэр махталым эмиэ муҥура суох!

Эһээҕит Уйбаан
Наар миигин харыстаан тахсаахтыыра… Оһоҕунан оттор эрдэхпитинэ сороҕор дьиэбит сарсыарданан сөрүүкүүрэ, кини туран отторо, онно турарыгар бэйэтин суорҕанынан миигин бүрүйээччи этэ. Аны кэнники хаста да наһыылканан балыыһаҕа киирэрбэр ытаан сордоноохтуура. «Мин туох көмөм нааданый?» — диэн тэпсэҥнии турар буолаахтыыра… Ардыгар мэйиим эргийэн кыайан турбатахпына чэй кутан аҕаалаахтыыра, дьиҥинэн бэйэтэ да нэһиилэ хаамаахтыыра. Ол онно наһаа үөрэрим..
«Иэ, уолум чэй кутан аҕаллын дуу» — диэтэхпинэ оҕолуу үөрэрэ. Бу сыһыанын өлүөхпэр дылы күндүтүк саныырым буолуо… Саныахпар наһаа үчүгэй… Ол буолан, тахсан бардарбын эрэ суохтаабытынан барар үһү, мэктиэтигэр аанньа да аһаахтаабат буолар үһү, кыргыттара бары инньэ дииллэрэ.
Таптал баар – сүдү күүс!
Улаханнык таптыыр, таптатар буоллаххына олох ыардарын син толуктаһар эбиккин.
Саамай ыарахан сүтүк, сүрэххэр оспот бааһы хаалларар төрөппүт оҕотун сүтэриитэ. Кэргэним: «Уҥуох тутааччыларым бэйэлэрэ уҥуох туттардылар» — диэн муҥатыйаахтыыр этэ…
Олох мэһэйдэриттэн уостуо суоҕа тапталбыт — диэн ырыаҕа ылланарыныы, олох ыардарын улахан таптал баар буолан син уйар эбиккин… Олоҕум аргыһа, төһө да сааһырдар, күн сириттэн күрэммитигэр олус суохтаабыт кэммэр, орто кыыһым орто дойдуттан огдоһуйбутугар олус алларыйбытым… Онно оҕолорум барахсаттар уолуһуйбут санаабын уостубат тапталларынан угуттаан, оҕолуу биэбэйдээбиттэриттэн, сиэннэрим, хос сиэннэрим сылаас сыһыаннарыттан олус үөрэн, тапталларыгар таалалаан эмиэ олох олорор санаам күүһүрэн, кинилэр тапталларыттан дьоллонон, сырдыкка тардыһыым күүһүрбүтэ. Онон бигэтик этэбин — таптал баар диэн.
Таптыыр киһиҥ таптала, оҕолоруҥ, сиэннэриҥ, хос сиэннэриҥ тапталлара киһини уһун тыынныыр, киэҥ көҕүстүүр, үрдүккэ көтүтэр. Дьулуурдаах, тулуурдаах оҥорор эбит таптал күүһэ! Эмиэ ырыаҕа ылланарыныы эттэхпинэ: «Тыыннаах диэн үчүгэй даҕаны!».

Бар дьонум! Бука барыгытыгар дьол, соргу тосхойдун! Доруобай буолуҥ!

Эбээ Валя, Таатта улууһа, атырдьах ыйын 21 кунэ, 2023 сыл.

Өрөгөйдөөх үбүлүөйдээх күнүгэр Эбээ Валяны НКИК Тааттатааҕы филиалын корреспондена устубут сюжетын көрүҥ.

Үбүлүөйдээх 80 сааскынан!

Өрөгөй үөрүүлээх үбүлүөй күнүнэн
Эҕэрдэ маанытын сааһылаан ыытабын,
Ытык саас ааттанар кэрдиистээх кэминэн
Алгыстаах тыллары, Эйиэхэ аныыбын!

Олорбут олоххун дьоһуннук өксөйөн
Олоҥхо аарыктаах аартыгын дабайан,
Оллоонноон олорон
Дьурулата туойан
Бар дьоҥҥун үөрдэҕин,сырдыгы ыһаҕын.

Тапталлаах ол сыанаҥ испэхтээх ол оонньуун
Доргуччуа аҕыллар монолуок дорҕооно
Кулгаахха олорсон хаалбыттар өр кэмҥэ
Норуотун сүрэҕэр мэлдьитин сөҥпүттэр.

Удьуору тэнитэн, киэҥ аймах махтала
Үйэҕин уһатан баччаҕа кэллэҕиҥ,
Күннэтэ туларыыр, сиэннэриҥ таптала
Сэниэни эбэннэр, эн дьолу биллэҕиҥ.

Эн аатыҥ ааттанар үтүөкэн күнүгэр
Дьон — сэргэ алгыһа олоххор кыттыстын,
Аҕыс уонун саастарын хаарыгар
Сайыҥҥы сыралҕан куйааһа илгийдин.

Дьоллоох буол үүнүөхтээх сылларга
Үйэ саас кирбиигэ дьоһуннук үктэнээр,
Этэҥҥэ олорон, өссө да үгүс кэм
Элбэххэ угуйа үөрэтэ эн сырыт.